Financiering voor klimaat, milieu en natuur: doorkijk van het huidige naar het nieuwe MFK

Het huidige MFK kent meerdere programma’s die een belangrijke bijdrage leveren aan klimaat, milieu en natuur. Een bekend voorbeeld is het LIFE-programma, waarvoor in 2026 en 2027 nog nieuwe openstellingen komen. Deze openstellingen richten zich op innovatieve projecten voor circulaire economie, een gezonde leefomgeving (zoals water-, grond- en luchtkwaliteit), energie en biodiversiteit.

Ook andere programma’s zullen nog openstellingen kennen voor de groene transitie in 2025, 2026 en 2027, zoals het I3-programma en Horizon Europe. Elk van de Europese programma’s kent doelstellingen en financiert vaak andere typen projecten. De concurrentie voor openstellingen neemt toe: de programmaperiode vordert en sommige Europese programma’s zijn nagenoeg uitgeput, zoals een groot deel van de Interreg-programma’s met uitzondering van Interreg Duitsland-Nederland. Veel organisaties willen immers deze resterende subsidiekansen voor hun projecten benutten. Of dit nou gaat om klimaatbestendigheid van steden, circulair bouwen of duurzame energiesystemen.

Het belang van het identificeren van de juiste resterende subsidiekans én het opstellen van uitmuntende en onderscheidende subsidieaanvragen wordt daarmee nog groter. Een subsidiestrategie helpt om slim resterende kansen te benutten. In een subsidiestrategie analyseren we financieringskansen voor meerdere projecten (inclusief bijbehorende context) én geven we concreet advies welke stappen te zetten om geïdentificeerde kansen te benutten. Zo kunt u gericht in de periode tot 2027 de kansen voor uw projecten benutten.

De meeste programma’s, met uitzondering van bijvoorbeeld het relatief jonge JTF en I3, kennen een lange geschiedenis en bestonden ook in voorgaande MFK’s. Er is echter ook overlap tussen programma’s, wat een belangrijke aanleiding is voor de voorgestelde fusering van programma’s binnen de Commissievoorstellen van 16 juli voor het MFK 2028-2034. In de voorstellen is nog veel onduidelijk, bijvoorbeeld in de keuzes die er gemaakt worden in de uitvoeringsstructuur en prestatiegerichte financieringssystematiek. We hebben hieronder een aantal belangrijke ontwikkelingen voor het komend MFK met het oog op klimaat, milieu en natuur op een rij gezet.

Van Green Deal naar concurrentievermogen

Waar de European Green Deal het kopstuk was vorige Europese Commissie, ligt de focus van deze Europese Commissie op de schone transitie primair gezien vanuit het Europese concurrentievermogen en duurzame welvaart. Bijvoorbeeld met meer nadruk op de verduurzaming van industrie. De Europese Green Deal is namelijk in de implementatiefase beland en daarmee ligt de nadruk op uitvoering. Daarnaast verklaren geopolitieke ontwikkelingen de verschuiving naar Europees concurrentievermogen en de schone transitie met een meer economische lezing. Dat uit zich in de voorstellen voor het MFK van 2028-2034, hoewel het ernaar uitziet dat veel programma’s van het huidige financieringslandschap een plek krijgen in de nieuwe (samengevoegde) structuren. Zo zijn de onderdelen van LIFE onderverdeeld over verschillende onderdelen van de voorstellen voor 2028-2034.

Wat gebeurt er met LIFE?

Er worden bijvoorbeeld “LIFE-activities” onder het beoogde Europees Fonds voor het Concurrentievermogen (ECF) benoemd onder hoofdstuk IV ‘Support to Clean transition and industrial decarbonisation’. Het ECF voorziet steun om het Europese concurrentievermogen te stimuleren. De schone transitie is daar onlosmakelijk aan verbonden. De “LIFE-activiteiten” onder het voorgestelde ECF zijn nauwer gedefinieerd dan in het huidige LIFE. Ze richten zich vooral op leefomgeving, circulaire economie en energie. Daarnaast worden ook duurzame oplossingen voor agrifood- en bosbouwketens genoemd.

Er is nog geen uitsplitsing van het voorgestelde ECF-budget voor de verschillende onderdelen die het hoofdstuk bevat. Het is dus nog onduidelijk hoeveel budget er voor de deelactiviteiten per hoofdstuk zijn en hoe zich dit verhoudt tegenover het huidige budget. Dat geldt in brede zin voor de voorstellen en is verklaarbaar gezien de fase van de onderhandelingen. Ten opzichte van LIFE heeft ECF dus een sterkere economische focus, met aandacht voor mkb en industrie.

Nieuwe rol voor lidstaten via NRPP

Dat gezegd hebbende: niet alle activiteiten van het huidige LIFE zijn te vinden onder het ECF. Naast het ECF zijn ook Nationale en Regionale Partnerschap Plannen (NRPP) voorgesteld waarin diverse decentrale programma’s van dit MFK zijn ondergebracht. Ook wordt binnen het NRPP-voorstel een EU Faciliteit benoemd, wat projecten met een duidelijke Europese en grensoverschrijdende meerwaarde moet gaan ondersteunen. Onder deze EU Faciliteit worden de strategische natuurprojecten (SNAPs), standaard actieprojecten (SAPs) en strategische projecten (SIPs) op het gebied van milieu vermeld.

Binnen het NRPP voorziet de Commissie een Europees compartiment en een compartiment voor lidstaten. In beide compartimenten komen LIFE-elementen terug. Zo zijn klimaat, water en biodiversiteit onderdeel van de doelstelling duurzame welvaart van het NRPP-voorstel. NRPP’s voorzien daarvoor dus steunmogelijkheden aan projecten, al is de invulling afhankelijk van het plan per lidstaat. Voor het NRPP en het ECF wordt een uitgavetarget voor klimaat- en milieuactie van 43% voorgesteld.

Risico’s voor biodiversiteit

Opvallend is dat de voorstellen wél een uitgavetarget bevatten van 35% voor klimaat- en milieuactie (met enkele uitzonderingen), maar géén doelstelling voor biodiversiteit. In het huidige MFK is dat nog 10% van de jaarlijkse EU-uitgaven in 2026 en 2027. Daarmee ontstaat een risico dat de middelen die voor biodiversiteit en het behalen van vastgestelde biodiversiteitsdoelstellingen minder worden. Ook zullen binnen beide compartimenten van het NRPP klimaat, water en biodiversiteit concurreren met veel andere typen maatregelen voor financiële middelen.

Hoewel het uitgavetarget voor klimaatactie een bepaalde mate van commitment zou moeten borgen, lijkt dit voor biodiversiteit in de huidige voorgestelde verordeningen nog niet het geval te zijn. Kortom, hoewel veel van de type activiteiten die de Europese Unie binnen het huidige MFK steunt ook terugverwacht worden in het volgende MFK is er ook nog veel onduidelijk rondom de budgetten voor milieu, klimaat en natuur.

Dit is het moment om zowel naar de resterende kansen van dit MFK te kijken en op de ontwikkelingen van het nieuwe MFK te anticiperen. Omdat steun straks verdeeld wordt over nieuwe fondsen zoals ECF en NRPP, moeten organisaties opnieuw hun weg zien te vinden in het Europese financieringslandschap. Wij volgen nauwlettend de onderhandelingen en ontwikkelingen. Het nieuwe speelveld met ECF en NRPP komt sneller dichterbij. In de komende periode plaatsen wij regelmatig publicaties die helpen om alvast goed voorbereid te zijn op het nieuwe MFK vanaf 2028.

Intussen zijn er nog volop kansen voor goede projecten binnen het huidige MFK. Programma’s als LIFE, Horizon en I3 bieden de komende jaren nog volop mogelijkheden voor projecten rond klimaat, milieu en natuur. Wie nu investeert in goede aanvragen en alvast verkent hoe de nieuwe fondsen eruitzien, staat straks sterker aan de start van de volgende ronde. Onze adviseurs helpen u graag om projecten scherp te positioneren en de juiste route te kiezen.