Innovatie, defensie en verduurzaming met Europese betekenis
Op 29 oktober mag Nederland opnieuw naar de stembus. De verkiezingen gaan over de toekomst van ons land, maar raken net zo goed de koers die we in Europa varen. De keuzes die partijen nu maken over innovatie, defensie en verduurzaming bepalen straks hoe sterk Nederland en Europa zich positioneren in een wereld die steeds competitiever en onvoorspelbaarder wordt.
ERAC-adviseurs Jeppe Foesenek en Boris Zwerver analyseerden de verkiezingsprogramma’s van de grootste partijen op zes thema’s: Europa, economie en innovatie, defensie, landbouw, klimaat en onderwijs.
In dit blog delen ze de belangrijkste lijnen die iets zeggen over Europese samenwerking en investeringen.
In één oogopslag
Zo kijken de grootste partijen naar innovatie, defensie, verduurzaming en andere thema’s die bepalend zijn voor de komende kabinetsperiode.
Deze afbeelding laat zien in welke mate de thema’s terugkomen in de verkiezingsprogramma’s. ERAC beoordeelt daarbij geen standpunten, maar geeft alleen weer hoe vaak en hoe nadrukkelijk bepaalde onderwerpen worden genoemd.
Europa tussen samenwerking en zelfstandigheid
Vrijwel alle partijen erkennen dat Europese samenwerking nodig blijft, al verschillen de opvattingen sterk over de manier waarop.
Partijen als D66, Volt, GroenLinks-PvdA en CDA zien Europa als de sleutel tot strategische autonomie: minder afhankelijkheid van de VS en China en meer gezamenlijke investeringen in energie, technologie en defensie. Zij pleiten voor een versterking van het Meerjarig Financieel Kader (MFK) en meer ruimte voor innovatie in de Europese begroting.
Aan de andere kant plaatsen BBB, JA21, PVV en FVD vraagtekens bij verdere integratie. Zij willen dat Nederland meer zeggenschap houdt over eigen beleid en minder geld afdraagt aan Brussel. NSC kiest een middenpositie: Europese samenwerking is noodzakelijk, maar moet doelmatiger en financieel soberder.
De rode draad: strategische zelfstandigheid en concurrentiekracht zijn belangrijker dan ooit, maar de weg daar naartoe verschilt per partij.
Innovatie als economische motor
Innovatie en investeringen vormen een opvallend bindend thema. Bijna alle partijen erkennen dat vernieuwing nodig is om Nederland economisch sterk te houden, maar de manier waarop verschilt.
D66, GroenLinks-PvdA, CDA, Volt en VVD willen dat de overheid innovatie actief stimuleert, onder andere via een nationale investeringsbank, publiek-private samenwerking en meer middelen voor sleuteltechnologieën zoals AI, quantum en biotechnologie. D66 pleit zelfs voor een Europese investeringsimpuls door het MFK te verdubbelen.
NSC en CDA leggen nadruk op regionale samenwerking: de kracht van ecosystemen waarin bedrijven, kennisinstellingen en overheden samen innoveren. BBB en SGP koppelen innovatie juist aan maakindustrie, landbouw en energiezekerheid. Vernieuwing wordt daar vooral gezien als praktische voorwaarde voor economische en regionale vitaliteit.
De tegenstelling zit vooral in de rol van de overheid: actief sturend of juist faciliterend. Maar het besef dat innovatie de motor is van groei en zelfstandigheid wordt breed gedeeld.
Klimaat, defensie en Europese samenhang
Ook bij klimaat en defensie schuiven nationale en Europese belangen steeds dichter naar elkaar toe.
D66, GroenLinks-PvdA, Volt en ChristenUnie pleiten voor forse investeringen in hernieuwbare energie, netverzwaring en waterstof, vaak gekoppeld aan Europese samenwerking. VVD en CDA verbinden verduurzaming nadrukkelijk aan het economisch verdienvermogen en technologische ontwikkeling, met ruimte voor kernenergie.
In defensie zien bijna alle partijen de noodzaak van meer investeringen en innovatie. Europese samenwerking wordt vaker als vanzelfsprekend uitgangspunt genoemd, al verschillen de ambities sterk: van een Europese krijgsmacht (D66, Volt) tot een versterkte nationale defensie met industriële samenwerking (VVD, CDA, NSC).
De gemene deler: veiligheid, energie en innovatie zijn nauw met elkaar verbonden. Dat vraagt om strategisch en grensoverschrijdend denken, precies waar Europese fondsen en programma’s op inspelen.
Wat betekent dit voor beleid en praktijk?
Voor beleidsmakers en organisaties die werken met Europese middelen is de boodschap duidelijk. De komende kabinetsperiode zal meer dan ooit in het teken staan van strategische keuzes. Waar investeren we in, en hoe zorgen we dat regionale en nationale doelen aansluiten op ‘Europese’ prioriteiten, in de brede zin van het woord?
De verkiezingsprogramma’s laten zien dat innovatie, samenwerking en zelfstandigheid elkaar niet uitsluiten, maar juist versterken wanneer ze goed worden verbonden.
Meer weten?
ERAC bundelde alle bevindingen in een uitgebreid overzicht per partij en thema.
Download de volledige analyse van de verkiezingsprogramma’s (PDF).
Note: Deze analyse is bedoeld als samenvatting van publieke partijprogramma’s.
ERAC geeft hiermee geen stemadvies, maar duidt de lijnen die relevant zijn voor beleid, innovatie en Europese samenwerking.
