Waarom maatschappelijke transitie niet lukt met technologie alleen

De urgentie van maatschappelijke transities

Maatschappelijke transities raken direct aan thema’s zoals de Sustainable Development Goals (SDG’s) en het Missiegedreven Innovatiebeleid in Nederland. Overheden en organisaties worden gestimuleerd hun beleid en projecten hierop af te stemmen. Dit maakt de eisen niet alleen complexer, het verhoogt ook de urgentie.

De complexiteit van samenwerken aan maatschappelijke transities

Waar innovatie vroeger vooral draaide om technologie, draait het nu om de hele context. Een nieuw zonnepaneel ontwikkelen is op zichzelf niet voldoende; er moet ook worden nagedacht over bewustwording bij burgers, de inpassing in de leefomgeving en de gevolgen voor natuur en landschap. Deze vraagstukken zijn niet eendimensionaal. Ze vragen om een aanpak waarin technologie, psychologie, sociologie en economie samenkomen.

De uitvoering van projecten wordt hierdoor aanzienlijk complexer. Bedrijven en overheden spelen uiteraard een rol, maar maatschappelijke organisaties, woningcorporaties, universiteiten, milieufederaties én burgers zijn minstens zo belangrijk. De Europese Commissie zet hier al jaren op in, door bijvoorbeeld in programma’s aandacht te hebben voor ‘citizen engagement’. Toch blijft het een uitdaging om dit goed in te vullen.

“Creativiteit en maatwerk zijn essentieel bij elke maatschappelijke transitie”

Binnen ERAC ondersteunen we projecten en ecosystemen die bijdragen aan maatschappelijke transities. We fungeren als vertaler tussen stakeholders, brengen partijen bij elkaar, zorgen voor kennisdeling en adviseren over strategie en uitvoering. Onze specialist Pieter Liebregts legt het treffend uit:

“Je kunt deze opgaven niet meer aanpakken vanuit één discipline of met een standaardaanpak. Elk project is uniek en vraagt om creativiteit, maatwerk en het lef om te experimenteren. Daar helpen wij bij.”

Veel organisaties werken nog vanuit lineaire processen en traditionele rolverdelingen. Maatschappelijke transities vragen om het loslaten van vaste patronen en het creëren van nieuwe verbindingen.

Voorbeelden uit de praktijk

De energietransitie laat zien hoe complex maatschappelijke transities kunnen zijn. Een zonneveld klinkt als een eenvoudige oplossing, toch stuiten locatiekeuzes vaak op weerstand. Windmolenparken op zee zijn technisch haalbaar, maar maatschappelijk vaak gevoelig. Alleen door vanaf het begin burgers en belanghebbenden actief te betrekken, kun je vertraging, weerstand en verlies van vertrouwen voorkomen.

Wij zien dan ook samenwerking ontstaan in een multiple helix: niet alleen bedrijven die samen innoveren, maar een veelzijdig netwerk van stakeholders.

Bijvoorbeeld:

• In AgroProeftuin de Peel coördineert ERAC een programma voor duurzame landbouw waarin technologische en sociale innovaties samenkomen.
• Bij het 6G Future Network Services-programma ondersteunen we een consortium met financieel management en strategisch advies, zodat technologische innovaties bijdragen aan maatschappelijke transities.
• Bij de gemeente Breda hielp ERAC een inclusieve energietransitie te realiseren door subsidieadvies voor duurzame en leefbare wijken.

In al deze projecten zorgen we dat niet alleen het technische, maar ook het maatschappelijke plaatje klopt en dat het proces van samenwerking goed is ingericht. Zo bouwen we niet alleen aan resultaat, maar ook aan breed draagvlak.

De toekomst vraagt om lef én samenwerking

Wij roepen overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties op om verder te kijken dan hun eigen rol en actief de samenwerking op te zoeken. Maatschappelijke transities vragen om samenwerking, verbeeldingskracht en vooral de moed om buiten de gebaande paden te treden.

Bij ERAC helpen we om die samenwerking te organiseren en inhoud te geven, van strategie tot uitvoering. Zo zorgen we dat duurzaamheid en inclusie niet bij plannen blijven, maar werkelijkheid worden.