Regioversnellers voor een succesvolle transitie naar een circulaire economie
In een eerder blog heeft Geert Kooistra gepleit voor een gecoördineerde aanpak van de circulaire opgave. Het succes ervan hangt niet alleen af van de aansturing vanuit het Rijk op inhoud, maar ook van effectieve samenwerking op alle niveaus. Alleen met een goed georganiseerde, op netwerksturing gebaseerde transitiemachine, kunnen we serieus versnellen en garanderen dat we de juiste initiatieven ondersteunen. De regio heeft daarin de hoofdrol. Dit blog is gericht op het inspireren van alle betrokken partijen die zich inspannen voor het bevorderen van de circulaire transitie en die voelen dat dit beter kan of moet.

Vacuüm tussen beleid en uitvoering
De transitie naar een circulaire economie is een gedeelde verantwoordelijkheid. Op het mesoniveau tussen ministeries enerzijds en individuele actoren in de regio anderzijds, ontbreekt een schakel die individuele actoren helpt om op een samenhangende manier deel te nemen in de systeem transitie. Deze ’transitiemakelaar’ zou het huidige vacuüm moeten vullen waarin verschillende (intermediaire) organisaties zoals provincies, regionale multi-helix samenwerkingen, regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s), economic boards, etc. elk een faciliterende rol proberen te vervullen, zonder adequate afstemming of samenwerking.
Het ontbreken van een dergelijke schakel is niet alleen lastig voor lokale circulaire initiatiefnemers, omdat ze niet weten waar ze terecht kunnen voor kennis, ondersteuning en validatie. Het belemmert ook het werken op basis van netwerksturing, zoals Jacqueline Cramer die bepleit in haar boek ‘De kracht van netwerksturing’. Deze aanpak richt zich niet rechtstreeks op individuele bedrijven of instanties, maar op samenhangende netwerken waarbij transitiemakelaars verschillende belangen en initiatieven bijeenbrengen in ketenprojecten die de transitie versnellen. Deze manier van werken is essentieel gebleken voor een succesvolle aanpak van de transitie naar een circulaire economie. Er is alleen nog te weinig (h-)erkenning voor de rol van transitiemakelaar en financiering ervan is vaak lastig, net als van een faciliterend ecosysteem van (field)labs, shared facilities, micofactories, inzamel- en sorteerhubs, etc.
De kracht van de regio
ERAC gelooft in de regio als het schaalniveau bij uitstek om goede invulling te kunnen geven aan netwerksturing en transitiemakelaarschap om de circulaire transitie te versnellen, én om daar passende financiering voor aan te trekken. Regionale multi-helix samenwerkingsverbanden kennen de regionale ecosystemen en zitten dicht op lokale actoren, zoals bedrijven en (kennis)instanties. Daarom raden we sterk aan om samen te werken aan (en in) een eenduidig en efficiënt transitiemechanisme op regionaal niveau. Deze zogenaamde Regioversnellers geven invulling aan netwerksturing en transitiemakelaarschap en slaan zo de brug tussen top-down beleid van het Rijk en bottom-up ontwikkelingen in de regio.
De rol van Regioversneller kan worden ondergebracht bij een bestaande intermediaire organisatie in de regio die werkt aan de transitie, zoals regionale uitvoeringsorganisatiesmet een brede betrokkenheid van bedrijven, overheden en kennisinstellingen (triple helix). Intermediaire organisaties kunnen dus zelf de rol van Regioversneller op zich nemen of deze rol helpen organiseren en capaciteit en middelen leveren of aantrekken om deze operationeel te maken.
In onze visie heeft de Regioversneller een cruciale rol bij de versnelling van de circulaire transitie, te beginnen met het hebben en houden van overzicht over wat (en wie) er speelt in de regio en inzicht in hoe die ontwikkelingen passen in het regionale ecosysteem en in de context van de landelijke opgave(n). Wij helpen regionale organisaties regelmatig bij het maken van een ‘nulmeting’ bestaande uit een inventarisatie van circulaire initiatieven en -projecten, gevolgd door een netwerkanalyse en prioritering van projecten in tijd, urgentie en financieringskansen.
De Regioversneller kan met de ‘nulmeting’ in de hand, in het vervolg kansrijke ontwikkelingen en leads signaleren, filteren en vervolgens faciliteren, door ze te helpen integreren in inclusieve programma’s en ketenprojecten. Door deze regionale programma’s en projecten goed in te bedden in landelijke programma’s, helpt de Regioversneller de projectdeelnemers aan (h)erkenning, validatie van hun circulaire impact, en aan financiering.
Voorbeeld Midpoint-Brabant: 3 rollen
ERAC heeft geholpen bij het opstarten van verschillende regioversnellers. Een goed voorbeeld hiervan is Midpoint Brabant Circulair, dat is uitgegroeid tot een complete regioversneller met een centraal loket, een regionaal ecosysteem (UpNew) voor verschillende ketens, een uitvoeringsprogramma en een strategie voor financiering.
Er is gekozen voor een loket met tweerichtings functie om kennis te ontsluiten en te verspreiden én om initiatieven te signaleren. Dit voorkomt versnippering van informatie en zorgt ervoor dat initiatieven, ontwikkelingen en partijen samenkomen in dezelfde context. Door het opzetten van een uitvoeringsprogramma met inhoudelijke ‘kapstokken’ bijvoorbeeld voor textiel en de bouw, worden partijen uitgenodigd om deel te nemen aan ketenprojecten, waarbij de activiteiten en resultaten worden erkend, gevalideerd en gefinancierd.
Deze ketens, projecten en programma’s zijn niet vanzelf ontstaan. Daar was-en is transitiemakelaarschap bij nodig, in dit geval uitgevoerd door Midpoint Brabant, de regionale multi- helix ontwikkelingsmaatschappij van Midden-Brabant. Zo lang er geen duidelijke (probleem)eigenaar is op keten- of systeemniveau, treedt Regioversneller Midpoint op als initiator of kwartiermaker. Zodra er wel eigenaarschap is in de keten zelf, biedt Regioversneller Midpoint ondersteuning bij het ontwikkelen van sterke projecten, het vormen van consortia, het aanvragen van subsidies en vervolgens, het meten, monitoren en registreren van de resultaten.
Samenvattend ons advies voor een versnelde transitie, aan regionale intermediaire partijen en overheden
- Zet in op netwerksturing, waarbij individuele actoren door Regioversnellers worden geholpen om deel uit te maken van netwerken, projecten en programma’s die zorgen voor versnelling.
- Organiseer een duidelijke probleemeigenaar met uitvoeringskracht in de regio via Regioversnellers: Geef de verantwoordelijkheid voor coördinatie en regie van de circulaire transitie aan een regionale samenwerkingsorganisatie die een brug vormt tussen top-down beleid en bottom-up ontwikkelingen in de regio.
- Maak de Regioversneller beheerder en (door)ontwikkelaar van een faciliterend ecosysteem bestaande uit netwerk, (kennis)infrastructuur met loketfunctie, lab-, maak- en ontwikkellocaties en inzamel- en sorteerlocaties inclusief materialenregie.
- Zorg (lokaal en regionaal voor overzicht over ecosysteem en ontwikkelingen en inzicht in hoe deze zich verhouden tot elkaar en tot de grotere opgave. Signaleer via een loketfunctie nieuwe circulaire initiatieven ontwikkelingen en help die integreren in een regionaal en landelijk programma.
- Een programmatische aanpak wordt sterk aanbevolen voor zowel regionale netwerken als voor grootschalige nationale vraagstukken. Dit zorgt ervoor dat de lokale activiteiten worden erkend, gevalideerd en gefinancierd.
Meer informatie nodig of vragen?
Benieuwd hoe een programmatische aanpak uw regionale en nationale vraagstukken kan aanpakken? Blijf op de hoogte van onze volgende blogpost, waarin we dieper ingaan op dit onderwerp en de bijbehorende financieringsstrategieën. Voor meer informatie of hulp bij uw transitie, neem gerust contact met ons op. Wij ondersteunen u graag bij het bepalen van uw positie in het transitielandschap, het opbouwen van relaties en het ontwikkelen van effectieve plannen.


