Start nieuw Meerjarig Financieel Kader betekent een nieuw Europees Cohesiebeleid

We zijn nu twee jaar onderweg in het huidige Meerjarig Financieel Kader (MFK), de begroting van de Europese Unie, en de discussies over een nieuw MFK voor 2028 zijn begonnen. De commissie Territoriale Samenhang en EU-begroting (COTER) van het Comité van de Regio’s heeft twee ontwerpadviezen aangenomen die passen in het bredere debat over de verdeling van Europese regionale investeringsmiddelen.

De rol van Cohesiebeleid in het nieuwe MFK
Belangrijke vragen rijzen over het gewicht dat het Cohesiebeleid zal krijgen in het nieuwe MFK. Welke middelen zal Europa beschikbaar stellen, maar ook het Rijk, voor regionale ontwikkeling? Is uw organisatie klaar voor de nieuwe cyclus? Dit zijn vragen van groot belang voor lokale en regionale overheden, waar ik graag samen met u bij stilsta.

Het belang van cohesiebeleid
Cohesiebeleid is een belangrijk instrument in het streven naar een eerlijkere economische ontwikkeling in Europa, door regionale ongelijkheden binnen de Unie te verkleinen. Door het verstrekken van subsidies aan minder ontwikkelde regio’s in Europa, krijgen deze regio’s een impuls en worden investeringen gestimuleerd. Momenteel vormt het Cohesiebeleid ongeveer een derde van de totale begroting van de EU (392 miljard euro tussen 2021-2027). Het bevordert economische groei, creëert werkgelegenheid en stimuleert duurzame ontwikkeling en innovatie door de sterke punten van elke regio verder te ontwikkelen.

Vanaf de oprichting van de Europese Unie is het aanpakken van territoriale ongelijkheid een aandachtspunt geweest. Het Europees Sociaal Fonds werd al in 1957 in het leven geroepen met het Verdrag van Rome. In de afgelopen decennia zijn er steeds meer Europese structuur- en cohesiefondsen bijgekomen. Momenteel bestaan deze fondsen uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), waar ook de Interreg-programma’s onder vallen, het Cohesiefonds (CF), het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+) en het Fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF).

Relevantie van Cohesiebeleid in de huidige context
Met het oog op de maatschappelijke uitdagingen waar Europa mee te maken heeft, zoals klimaatverandering, de impact van inflatie en ontwikkelingen als digitalisering, wordt de relevantie van cohesiebeleid steeds groter. De overgang naar een koolstofvrije en schone industrie brengt bijvoorbeeld de noodzaak met zich mee om nieuwe, toekomstbestendige banen te creëren. Dit is een gebied waarin cohesiebeleid een grote rol speelt.

Wat doet het voor de Nederlandse regio’s?
Ook voor Nederlandse provincies en gemeenten bieden Europese structuur- en cohesiefondsen belangrijke ondersteuning. In de afgelopen programmaperiode van 2014-2020 is er in Nederland maar liefst € 2.023.255.738 aan totale kosten gesubsidieerd met Europese subsidie uit de Europese Structuur- en Cohesiefondsen (destijds bestond JTF nog niet).

De adviezen van het Comité van de Regio’s
Met de twee aangenomen adviezen vanuit het Europees Comité van de Regio’s wordt het belang van regionale ontwikkeling benadrukt in een tijd van grote maatschappelijke uitdagingen.
Het is essentieel om lokale en regionale overheden voldoende financiering te bieden om hen te ondersteunen bij hun rol in deze uitdagingen. Dit wordt ook benadrukt door Michiel Rijsberman, gedeputeerde in de provincie Flevoland en CvdR-rapporteur van het advies: “De Unie moet geen “one-size-fits-all”-aanpak hanteren en de territoriale gevolgen van alle voorstellen beoordelen.” (Huis van de Nederlandse Provincies).

Territoriale effectbeoordeling bij Europese beleidsvoorstellen
De aangenomen adviezen roepen daarom op tot het uitvoeren van een territoriale effectbeoordeling bij Europese beleidsvoorstellen. Het ontbreken van een beoordeling van de regionale impact en uitvoerbaarheid leidt vaak tot onbedoelde effecten in Europese regio’s of beleid dat moeilijk te implementeren is door lokale en regionale overheden, vanwege de praktische uitwerking in hun eigen regionale context. Dit is problematisch, aangezien steeds vaker gemeenten en provincies verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van beleid. Het is goed om te weten dat de eerste werkgroepen binnen het Comité van de Regio’s al zijn gevormd voor de nieuwe programmaperiode, waardoor lokale en regionale overheden al kunnen beginnen met het betrekken van hun eigen vertegenwoordigers bij Brussel en zo input kunnen leveren vanuit de regio zelf.

Integreren van regionale impactbeoordeling in beleidsontwikkeling
De adviezen zijn dus een oproep, zoals ook het Huis van de Nederlandse Provincies aangeeft, om de beoordeling van de impact van Europees beleid op regionale ontwikkeling een integraal onderdeel te maken van beleidsontwikkeling. Op deze manier kunnen contraproductieve gevolgen worden voorkomen die de territoriale samenhang tussen regio’s juist ondermijnen. Door alle beleidsmaatregelen en verordeningen hieraan te toetsen, kan cohesie beter worden gewaarborgd. Een goed voorbeeld hiervan is de regionale innovatiestrategie, waarbij de RIS als strategisch uitgangspunt dient voor de EFRO-programma’s gericht op beleidsdoelstelling 1, namelijk een slimmer Europa.

Oproep voor lokale en regionale ondersteuning
Het tweede advies roept op tot het voorzien van voldoende begroting voor Europese fondsen die lokale en regionale overheden ondersteunen. Deze fondsen worden door decentrale overheden gebruikt om te investeren in verschillende uitdagingen, zoals duurzaamheid, innovatie, digitalisering en regionale economie. Het advies heeft betrekking op een tussentijdse herziening van het huidige MFK, maar dient ook als aanzet voor het nieuwe MFK. Hierin hebben de regio’s ook een rol te vervullen om hun belangen in Brussel goed naar voren te brengen.

Comité van de Regio’s bespreekt herziening MFK en benadrukt langetermijninvesteringen
Vorige week, op 24 mei, werd er tijdens een debat in het Het Europees Comité van de Regio’s (CvdR) gesproken over een belangrijke herziening van het huidige Meerjarig Financieel Kader (MFK). Deze herziening richt zich vooral op het opzetten van een reservefonds om te reageren op crises en het verkrijgen van extra financiële middelen voor een eerlijke overgang. Tijdens het plenaire debat riepen leden van het CvdR op om de nieuwe uitdagingen van hoge inflatie en energiekosten aan te pakken, zodat steden en regio’s kunnen inspelen op de nieuwe economische, sociale en territoriale behoeften. Daarnaast werd benadrukt dat het belangrijk is om langetermijninvesteringen te doen in plaats van voortdurend te reageren op crises, zoals de afgelopen jaren is gebeurd, om de doelen van het cohesiebeleid te kunnen bereiken.

Is uw organisatie voldoende voorbereid op deze nieuwe fase?
Regionale ontwikkeling stelt regio’s in staat om hun krachten te benutten en maatschappelijke verandering te realiseren. Het is de sleutel tot het vinden van duurzame, innovatieve, circulaire en sociaal inclusieve oplossingen voor de uitdagingen van onze tijd.

Nu is het moment om uw eigen strategie en inzet voor beïnvloeding te bepalen en snel te beginnen met de uitvoering als belanghebbende organisatie. Denk hierbij aan vertegenwoordiging in netwerken zoals de Cohesie Alliantie, een initiatief voor een coalitie van Europese regio’s en steden die zich inzetten voor een sterk cohesiebeleid, zelfs na 2027. Deelname aan deze netwerken biedt mogelijkheden om de stem van uw organisatie te laten horen en gelijkgestemde partners te vinden. Samenwerking in deze netwerken stelt ons in staat van elkaar te leren en elkaar te versterken.

Hulp nodig?

Als adviesbureau dat de verbinding tussen regionale ontwikkeling en Europa legt, staan wij klaar om u te ondersteunen bij het uitdenken en ontwikkelen van beleid en programma’s op het gebied van regionale ontwikkeling. Ons DNA ligt in het fungeren als sparringspartner, strategisch adviseur en programmaontwikkelaar voor managementautoriteiten, provincies en gemeenten in verschillende fasen.

Neem vandaag nog contact met mij op via sabinezwaans@erac.nl of  06 – 57 453 387 en bereid uw organisatie voor op de uitdagingen en kansen van de nieuwe cyclus.