Wat kun je regionaal leren van de Europese kunst van langjarig programmeren?

Het zijn spannende tijden in het Europese fondsenland. Er wordt keihard gewerkt aan veel nieuwe programma’s. Formeel gezien hadden deze al in uitvoering kunnen zijn, maar door de langdurige Brusselse onderhandelingen en COVID-19 zijn ze nog niet gestart.

Eerste ‘nieuwe’ programma: REACT-EU

Inmiddels kunnen we wel zeggen dat het eerste ‘nieuwe’ programma al volop in uitvoering is. Met de REACT-EU-middelen is een grote investering vanuit Brussel in Nederland geland. Alle EFRO-landsdelen en ESF-arbeidsmarktregio’s hebben inmiddels de subsidies belegd in projecten. Maar REACT-EU is eigenlijk geen nieuw programma, aangezien het een uitbreiding is van de huidige Operationele Programma’s.

Van de andere kant hebben de diverse landsdelen wel gekozen voor een nieuwe focus. Daarnaast had de Europese Commissie als eis dat er een wijziging van het huidige programma zou worden ingediend. In dit kader kun je de REACT-EU-ondersteuning wél typeren als een van de nieuwe programma’s. Leuk feitje: de Nederlandse programma’s in Europa zijn zo goed als eerste goedgekeurd en konden dus als snelste van start gaan.

Hoe zit het met de overige geografische programma’s?

Zoals het er naar uitziet, naderen we het einde van de programmeringtijd. De volgende programma’s zijn al in een vergevorderd stadium en klaar om in het najaar te worden ingediend. Het lijkt erop dat ze vanaf begin 2022 daadwerkelijk van start kunnen gaan. Om een aantal programma’s te noemen:

• ESF+
• EFRO
• ETS (Interreg)
• GLB (‘POP’)

Naast al deze middelen die zijn ‘gelabeld’ voor Nederland, heeft Europa de (internationale) programma’s die het in eigen beheer uitvoert ook zo goed als klaar. De informatiebijeenkomsten voor Horizon, LIFE en CEF staan gepland. Op www.rvo.nl vindt u meer informatie. Of bel ons, dan geven we u een update.

Waarom duurt het optuigen van de Europese programma’s zo lang?

Om die vraag meteen te beantwoorden: omdat het een vak apart is. Zo is er bijvoorbeeld in 2017 al gestart met de eerste contouren van Operationele Programma’s. Bij het optuigen ervan komt veel kijken:

• Alle 27 lidstaten moeten het eens worden over de budgetten en de begroting.
• Alle belanghebbenden moeten zich herkennen binnen de contouren van het programma. Denk dan aan werkgevers, werknemers, kennisinstellingen en overheden.
• Als er in de laatste fase een concept-programma is, moet dit worden terugvertaald naar de budgetten en begroting. Dit kost ook weer extra tijd.

Interventielogica

Achter het opzetten van een nieuw programma schuilt een hele wereld van stakeholderbetrokkenheid. Maar óók een logisch plan van aanpak. Hierin hoort een ‘hypothese’ te zitten over hoe een interventie tot verandering gaat leiden. Deze zogenoemde interventielogica is ook nodig voor een gerichte monitoring en evaluatie. Dit zijn belangrijke zaken die ervoor zorgen dat het opstellen van een programma een intensieve klus is.

Duurt lang, maar ook leerzaam

Europa werkt erg strategisch met de spreekwoordelijke stip op de horizon. Om een Europees programma goedgekeurd te krijgen, moeten de analyse van een regio en die interventielogica van hoge kwaliteit zijn. Europa dwingt hiermee tot een slimme programmering. Dat is een belangrijke les om te leren en bijvoorbeeld ook toe te passen op nationale of regionale programmeringen. De Algemene Rekenkamer geeft al jaren kritiek dat de impact van veel Nederlandse (subsidie-) instrumenten nauwelijks kan worden gemeten, omdat er geen logica vooraf is uitgewerkt in een meetbaar model.

Een onderbouwde lijn van input (euro’s en projectselectie) via output (project-effect bij uitvoerders) naar impact (programma-effect op maatschappij) zorgt er ook voor dat stakeholders mee willen doen. En vaak zelfs mee willen betalen, omdat de resultaten tastbaar worden.

‘Logica’. Het klinkt zo simpel, het is zo moeilijk. Maar áls je die moeite neemt, heb je een sterk kompas voor het kiezen van acties, structureren van partnerschap, ‘platslaan’ van begroting en het werven van de juiste projecten.

Dertig jaar ervaring

ERAC past al deze lessen uit bijna dertig jaar Europees programmeren toe op:

• Regiodeals
• Regionale energiestrategieën
• Provinciale ondernemersprogramma’s 
• Groeifonds-proposities

Eerder sprak collega Vincent Ketelaars al uit dat ERAC haar kunde ook graag in het RRF voor Nederland zou stoppen. Onze aanpak wordt ons niet altijd in dank afgenomen. Bijvoorbeeld wanneer we luchtkastelen afbreken en ballonnetjes doorprikken. En wanneer we de echte belangen en de echte agenda’s van ‘partners’ scherpstellen. Maar wij blijven gedreven, want we durven te stellen dat ‘onze’ programma’s alle beloften ook waar kunnen maken. Uitvoeringsgereed, pragmatisch, effectief. Zodat u met uw programma écht impact op de maatschappij boekt.

Meer lezen?

In de reeks ‘Europa op de Kaart’ schetst ERAC een gericht plan van aanpak om ambities in Europa te verwezenlijken. Lees ook de andere delen van onze blogreeks:

• Deel 1: Anne legt uit hoe Europa voor de regio werkt
• Deel 2: Ajsela vertelt over de waarde van een uitgebreide nulmeting
• Deel 4: Anne geeft inzicht in het uitwerken van een financieringsstrategie
• Deel 5: Maikel vertelt hoe uw organisatie Europa-wijs wordt
• Deel 6: Robert legt uit hoe we gemeenten en provincies helpen om strategisch én succesvol met Europa te werken