3. Identificeer kosten en baten
Als de ins en outs van het project helder zijn en duidelijk is hoe men omgaat met conflicterende belangen, is het tijd om de kosten en baten inzichtelijk te maken. Dit varieert per project. Bij projecten gericht op gezondheidszorg zal de winst vooral zitten in gewonnen levensjaren, terwijl de aanleg van een warmtenet draait om emissiereductie (CO2 en stikstof). Bij de aanleg van een nieuwe brug komt de grootste opbrengst voort uit vermindering van reistijd. Naast baten, zijn er natuurlijk ook maatschappelijke kosten waaraan gedacht moet worden. Een voorbeeld hierbij is overlast van de aanleg. Wanneer men een warmtenet aanlegt, moet de grond open om leidingen weg te halen en aan te passen. Dit is iets wat gemakkelijk vergeten wordt, maar de (tijdelijk) toegenomen reistijd die hieruit voorkomt, is ook iets wat meegenomen moet worden in de analyse.

4. Waarde toekennen aan kosten en baten
Kenmerkend aan een MKBA is dat de sociaal/maatschappelijke effecten naar euro’s worden vertaald zodat beleidsmakers een integrale afweging kunnen maken tussen alternatieven. Hierbij moeten niet-financiële effecten zoals CO2-uitstoot en de overlast van de aanleg, in financiële waarden worden uitgedrukt. Ondanks dat het kwantificeren van niet-financiële effecten uitdagend is, is het zeker haalbaar. Schaduwprijzen voor schadelijke stofuitstoot, standaarden voor tijdwinst- en verliesberekeningen en rekenregels voor gewonnen levensjaren zijn beschikbaar. Deze zijn vaak afkomstig van officiële bronnen zoals CE Delft of het PBL. Hoewel deze handig zijn, moet je als onderzoeker ook keuzes maken, zoals welk scenario en bijbehorende prijs je selecteert.
Het is belangrijk om de redenering achter je keuzes transparant te maken. Bij andere zaken is advies van een deskundige expert of zelf gaan rekenen op basis van openbare bronnen ook mogelijk. Zoals het gebruik van data van het Verbond van Verzekeraars over schademeldingen en gemiddelde schadebedragen. Wanneer een maatregel bijdraagt aan het verminderen hiervan, kan men op basis van deze gegevens een baat (of last) destilleren.

5. Discontovoet bepalen
Een MKBA werkt vergelijkbaar met een netto contante waarde-berekening: alle relevante kosten en baten worden vanaf het einde van de looptijd teruggerekend (contant gemaakt) naar het heden. Hierbij is het rentepercentage waartegen dit gebeurt, de discontovoet, van belang. Gelukkig biedt het ministerie van Financiën rekenregels voor de discontovoet, wat enige houvast geeft. Hiermee wordt voorkomen dat een MKBA positief wordt beïnvloed door simpelweg te spelen met de hoogte van de discontovoet.

6. Saldo van maatschappelijke kosten en baten
Na het doorlopen van eerdere stappen en het vaststellen van de discontovoet, volgt via de netto contante waarde-methode een waarde uit de MKBA. Deze waarde kan positief of negatief zijn en representeert het saldo van maatschappelijke baten en lasten. Een positief saldo wijst op waardecreatie door het project, terwijl een negatief saldo duidt op maatschappelijke waardevernietiging. Maar dit is niet het eindpunt. Naast de maatschappelijke kant heeft elk project een financiële dimensie die bekend is via de businesscase. Om te beslissen over de doorgang van projecten met een negatieve businesscase, wordt de netto contante waarde van de MKBA bij de onrendabele top uit de businesscase opgeteld. Bijvoorbeeld, als de MKBA een netto contante waarde heeft van 20 miljoen euro (positief) en de businesscase heeft een onrendabele top van 15 miljoen euro (negatief), dan rechtvaardigt dit een project omdat de totale baten uiteindelijk 5 miljoen euro bedragen. Zo wordt met cijfers onderbouwd dat het gerechtvaardigd is om publieke financiering van 15 miljoen euro te investeren.

Klaar om verandering teweeg te brengen? Neem vandaag nog contact met mij op en ontdek hoe we samen een passende MKBA kunnen opstellen bij uw project.
U kunt mij bereiken via sanderelemans@erac.nl of 06 58 94 09 26.